مسجد شجره (مکه)مسجد شجره نام دو مسجد متفاوت است؛ یک مسجد که میقات است و در مدینه است و مسجد دیگر که در شهر مکه، پایین‌تر از محله یاجج واقع شده است. در این مقاله به بررسی مسجدی که در مکه است می‌پردازیم. نام‌های دیگر این مسجد، مسجد جندراوی و مسجد الدندراوی است. ۱ - موقعیت جغرافیاییفاکهی خبری نقل کرده، می‌نویسد: گفته‌اند که رسول خدا در مسجد شجره نماز خوانده است. این مسجد پایین‌تر از محله یاجج است. فاکهی خبر دیگری آورده که در آن آمده است: هر زمان عبدالله بن عمر به مکه می‌رفت، ابتدا در مسجدی فرود می‌آمد که درختی نزدیک آن بود. وقتی آن را خلوت می‌یافت، نماز می‌خواند و اگر خلوت نبود به جای دیگر می‌رفت. فاکهی سپس ضمن شعری آورده است که: یاجج در بطحا بوده است. [۱]
فاکهی، اخبار مکه، ج۴، صص ۳۴-۳۵.
بطحا محوطه‌ای است میان میدان معابده فعلی تا حوالی مسجد الجن. فاکهی می‌گوید: بطحا منطقه میان مسجد حرس (جن) تا باغ خرمان (شهرداری فعلی مکه، پایین تر از میدان معابده) است. اینجا را ابطح می‌گویند. [۲]
فاکهی، محمد بن اسحاق، اخبار مکه، ج۳، ص۷۹.
گفتنی است عبدالله بن عمر مقید بود که هر کجا رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) توقف کرده یا نماز خوانده، نماز بخواند. ۲ - وجه تسمیهفاکهی در جای دیگر آورده است: از جمله مساجدی که نماز خواندن در آنها مستحب است و آثار رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در آن وجود دارد، مسجدی است که آن را «مسجد شجره» می‌نامند. این مسجد در قسمت بالای مکه، در پشت دار منارة البیضاء، در کنار کوه و در برابر حجون، مقابل مسجدالحرس (مسجدالجن) است. در آنجا درختی بوده که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آن را صدا کرده و درخت از جای خود حرکت کرده، نزد آن حضرت آمده است. وی سپس پنج روایت در باره این معجزه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در محل مسجد مزبور نقل کرده است. در یکی از این روایات آمده است که پیامبر رُکانة بن عبد یزید بن هاشم را به اسلام دعوت کرد. او گفت: ایمان نخواهم آورد تا درخت را صدا کنی و آن نزد تو آید! حضرت به معجزه الهی رو به درخت کرده، فرمودند: به اذن خداوند نزد من آی، و درخت نزد آن حضرت آمد! ازرقی هم از مسجد شجره یاد کرده و نوشته است که آن مسجد در برابر مسجدالجن است. آنگاه اشارتی به معجزه حضرت رسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در آنجا کرده است. ۳ - وضعیت فعلی مسجدزهیر کتبی در باره وضعیت فعلی مسجد شجره می‌نویسد: این مسجد در همسایگی مسجد جن (در مسیر شخص عازم حرم) و در نزدیکی میدان سلیمانیه (و اکنون پل سلیمانیه) قرار دارد. نام فعلی آن مسجد، مسجد جندراوی (منسوب به ابراهیم جندراوی) است. [۵]
کتبی، زهیر، مکة فی وجدانی، ص۱۰۱.
در کتاب «مکة فی القرن الرابع عشر» از آن با نام مسجد الدندراوی یاد شده که باید خطا باشد. ۴ - پانویس
۵ - منبعجعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه،ص۱۱۹. |